Author: bell hooks
Title: Choosing the Margin as a Space of Radical Openness
Edited Volume: The Feminist Standpoint Theory Reader: Intellectual and Political Controversies (ed., Sandra Harding)
ISBN: 0-415-94500-3
Publisher: Routledge
Date of Publication: 2004
მთარგმნელი: ნინო გოგუა (2023)

პერიფერიის, როგორც რადიკალური გახსნილობის სივრცის, არჩევა

ბელ ჰუქსი

I

ჩვენ, ვინც ჩართულები ვართ კონტრ-ჰეგემონიული კულტურის პრაქტიკებში, „ჩვენი ადგილის[1] პოლიტიკურობა“ - როგორც რადიკალური ხედვა, პერსპექტივა, პოზიცია - გარდაუვლად მოგვიწოდებს, მოვახდინოთ იმ სივრცეების იდენტიფიცირება, საიდანაც გარდაქმნას ვიწყებთ. როდესაც მკითხეს, თუ რას ნიშნავს, სიამოვნებას მანიჭებდეს „შეყვარებულის“[2] კითხვა, ძალიან მომწონდეს „სკოლის თავბრუსხვევა“[3] და თეორეტიკული ინტერესით მიზიდავდეს პოსტსტრუქტურალიზმის თეორია (რაც იყო ერთ-ერთი „გიჟური“ კითხვათაგანი, რომელიც „მესამე სამყაროს კინოზე ფოკუსის ფორუმზე“[4] დამისვეს), პასუხი მკაცრად საპირისპირო პოლიტიკური ბრძოლის პერსპექტივიდან გავეცი. ასეთ მრავალგვარ სიამოვნებათა განცდა, მათით ტკბობაც კი, შესაძლებელი ხდება ტრანსგრესირების, „საკუთარი ადგილიდან გასვლის“ შედეგად. ბევრი ჩვენგანისთვის ასეთი მოძრაობა მოითხოვს იმ მჩაგვრელი საზღვრების წინააღმდეგ სვლას, რომელიც დაწესებულია სქესობრივი, გენდერული და კლასობრივი დომინაციით. ამდენად, დასაწყისში ის გაბედული პოლიტიკური ჟესტია. შემდეგ, გამოწვევას ვუცხადებთ ჩვენი არჩევანისა და ადგილის რეალობას. ძალაუფლებრივი ურთიერთობების კომპლექსურ და მუდმივად ცვალებად არეალში საკუთარ თავს კოლონიზატორული მენტალობის მხარეს ვაყენებთ? თუ, დაჩაგრულებთან ერთად ვაგრძელებთ პოლიტიკურ წინააღმდეგობას, მზად ვართ, სხვებს აღქმისა და თეორიზების ჩვენებური ხედვა შევთავაზოთ იმ რევოლუციური ძალისხმევის კულტურის დანერგვით, რომელიც ცდილობს, შექმნას სივრცე ცოდნით სიამოვნებასა და მის ფლობაზე უსაზღვრო წვდომისთვის, გარდაქმნის შესაძლებლობისთვის? ეს გადამწყვეტი არჩევანია. ის ქმნის და განსაზღვრავს იმას, თუ როგორ ვპასუხობთ არსებულ კულტურულ პრაქტიკებს და რამდენად გვაქვს რესურსი, წარმოვიდგინოთ ახალი, ალტერნატიული, საპირისპირო ესთეტიკის ქმედება. ის განსაზღვრავს, თუ როგორ ვლაპარაკობთ ამ საკითხებზე, რა ენას ვირჩევთ. ენაც ბრძოლის ველია.

II

„სივრცესა და ადგილზე“ საუბრის მცდელობა ჩემთვის მტკივნეულია. გაჩენილმა კითხვებმა „სიჩუმეების“ მტკივნეული გამოკვლევისკენ - ჩემი პერსონალური პოლიტიკური და არტისტული განვითარების პროცესს მიღმა დარჩენილი  ადგილებისკენ მიბიძგა. სანამ შესაძლო პასუხებზე დავფიქრდებოდი, თვალი უნდა გამესწორებინა იმისთვის, თუ როგორ ინტიმურადაა ეს საკითხები დაკავშირებული იმ ინტენსიურ პერსონალურ ემოციურ აღმასვლასთან, რომელიც ჩემს მიკუთვნებულობას, იდენტობას, სურვილებს ეხება.  ინტენსიურ დიალოგში, რომელიც მთელი ღამე გაგრძელდა, ედი ჯორჯმა (“ბლექ აუდიო ფილმ კოლექტივის“[5] წევრმა), რომელიც ჩაგრული ხალხის ხმის მოსაპოვებლად  ბრძოლის შესახებ საუბრობდა, ძალიან „დამამწუხრებელი“ კომენტარი გააკეთა, რომ „ჩვენი ხმა გატეხილი ხმაა“. მე უბრალოდ ვუპასუხე, რომ როდესაც გატეხილი ხმა ისმის, მასთან ერთად ისმის ტკივილიც, რომელსაც ეს გატეხილობა მოიცავს - ესაა ტანჯვის თქმა; ხშირად, ზუსტად ესაა ხმა, რომლის გაგებაც არავის უნდა. სტიუარტ ჰოლი (Stuart Hall) ლაპარაკობს „პოლიტიკური არტიკულაციის“ საჭიროებაზე. ის და ედი ჩემთან საუბარში სულშიჩამწვდომად ჩაერთვნენ, უყურებდნენ რა, როგორ მიჭირდა სიტყვების შერჩევა. ამხანაგებს შორის ასეთი დიალოგი სიყვარულის ჟესტია, მადლიერი ვარ.

რახანია, ვმუშაობ იმაზე, რომ შეცვალო ჩემი საუბრისა და წერის ფორმა, რათა ჩემი გამოთქმის ხერხები  ჩემს ადგილსაც აღწერდეს - არა მხოლოდ იმას, ვინ ვარ აწყმოში, არამედ იმასაც, თუ საიდან მოვდივარ, ჩემში არსებული ხმების სიმრავლეს გამოთქვამდეს. მე დავპირისპირებივარ სიჩუმეს, არტიკულაციის შეუძლებლობას. როცა ვამბობ, რომ ეს სიტყვები ტკივილიდანაა ამოზრდილი, იმ პესონალურ ბრძოლას ვგულისხმობ, რომელიც თან ახლდა იმ ადგილის - თეორიზების ჩემეული წერტილის - სახელდებას, საიდანაც ვლაპარაკობ. ერთი თვის წინ, ამ საკითხზე ფიქრისას, დავწერე:

“ხშირად, როდესაც რადიკალური სათქმელი ეხება დომინაცის, ვესაუბრებით მათ, ვინც დომინირებს. ეს ცვლის ჩვენი სიტყვების ხასიათსა და მიმართულებას. ენაც ბრძოლის ველია. ჯერ კიდევ გოგონა ვიყავი, რომელიც ნელ-ნელა მიიწევდა ქალობისკენ, როდესად ედრიენ რიჩის (Adrienne Rich) სიტყვები წავიკითხე: “ეს მოძალადის ენაა, მაგრამ მე ის მჭირდება, რომ გელაპარაკო“. ეს ენა, რომელმაც საშუალება მომცა, დამემთავრებინა უმაღლესი სასწავლებელი, დამეწერა დისერტაცია, მელაპარაკა სამსახურებრივ ინტერვიუებზე, ძალადობის სუნს ატარებს. ენაც ბრძოლის ველია. ავსტრალიელი აბორიგენები ამბობენ: „აღარ შეგვიძლია თეთრი ადამიანის სუნის ატანა“. მე მახსოვს ჩემი ბავშვობის სუნები: ცხელი სიმინდის პური,  თალგამის ფოთლები, შებრაწული ღვეზელები. მახსოვს, როგორ ვესაუბრებოდით ერთმანეთს - ჩვენი სიტყვები მსუყედ ატარებდა სამხრეთელი შავკანიანების აქცენტს. ენაც ბრძოლის ველია. ჩვენ ჯვარი გვაქვს დაწერილი ენაზე, ჩვენს არსებობას სიტყვებით გადმოვცემთ. ენაც ბრძოლის ველია. შემიძლია კი, გავბედო, რომ ჩაგრულისა და მჩაგვრელის შესახებ ერთი და იმავე ხმით ვილაპარაკო? შემიძლია კი, გავბედო, გელაპარაკო იმ ენაზე, რომელიც გაარღვევს დომინაციის საზღვრებს - ენაზე, რომელიც არ დაგატყვევებს, არ შემოგსაზღვრავს, არ შეგბოჭავს? ენაც ბრძოლის ველია. ჩაგრულთათვის რთულია, ვიპოვოთ ენა, რომლითაც თავს აღვიდგენდით, კვლავ შევთანხმდებოდით, გავერთიანდებოდით, განვახლდებოდით. ჩვენი სიტყვები მნიშნველობას მოკლებული არაა, ისინი ქმედებაა, წინააღმდეგობაა. ენაც ბრძოლის ველია.”

ადვილი საქმე არაა, იპოვო გზა, რათა იმ ტექსტების მრავალგვარობაში, რომელსაც ვქმნით ფილმის, პოეზიის, ფემინისტური თეორიის ფორმით, ჩვენი მრავალხმიანობა ჟღერდეს; ის ჟღერადობა და გამოსახულება, რომელსაც მეინსტრიმული მომხმარებელი რთულად აღიქვამს. ხმები და სცენები, რომელთა აპროპრიაციაც ვერ ხდება, ხშირად, ზუსტად ის მინიშნებებია, რომელსაც ყველა ეჭვის თვალით უყურებს, უნდათ, რომ ამოშალონ, „გააქრონ“. ახლაც კი, ამ ტექსტზე მუშაობის განმავლობაში, როდესაც მასზე სპონტანურად ვსაუბრობ ან ვკითხულობ ხოლმე, აქა-იქ ნაცნობი აკადემიური ენის გამოყენებით, „სათქმელის სათქმელად“ შავკანიანების სახასიათო სასაუბრო ფორმას ვხმარობ, ინტიმურ ხმებსა და ჟესტებს კი, მხოლოდ ოჯახის წევრებისა და საყვარელი ადამიანებისთვის ვინახავ. პირადი ენის გამოყენება საჯარო დისკურსში, ინტიმური ინტერვენცია, ახალი ტექსტის დაწერა - ეს ის სივრცეა, რომელიც საშუალებას მაძლევს, ენაში აღვადგინო ყველაფერი, რაც ვარ. ამ დაწერილ ტექსტში უამრავ გამოტოვებულ ნაწილს, დანაკლისს ვხედავ. ამ ნაკლოვანებების აღნიშვნით, მინიმუმ, იმას ვაკეთებ, რომ მკითხველს რაღაცის გამორჩენას ვაგრძნობინებ, ან სიტყვებით მივანიშნებ იმაზე, რაც ტექსტის სტრუქტურის სიღრმეში რჩება.

III

ნაშრომში „თავისუფლების ქარტია”[6], რომლის თხრობა სამხრეთ აფრიკაში რასობრივი აპარტეიდის წინააღმდეგ მოძრაობას მიჰყვება, გაუთავებლად მეორდება ეს შეგონება: “ჩვენი ბრძოლა მეხსიერების ბრძოლაცაა დავიწყების წინააღმდეგ“. ბევრ ახალ, აღმაფრთოვანებელ კულტურულ პრაქტიკაში - კულტურულ ტექსტებში - ფილმებში, შავკანიანთა ლიტერატურაში, კრიტიკულ თეორიაში, ჩანს გახსენების მცდელობა, რაც გამოხატავს საჭიროებას, გაჩნდეს ისეთი სივრცეები, სადაც შესაძლებელი იქნება წარსულის აღდგენა და დაბრუნება, ტკივილის, ტანჯვისა და ტრიუმფის მემკვიდრეობის წარმოჩენა ისე, რომ მან დღევანდელი რეალობა გარდაქმნას. მეხსიერების ფრაგმენტები, რომლებიც განა პრიმიტიულადაა წარმოდგენილი, როგორც ბრტყელი დოკუმენტური ფილმი, არამედ ისეა აგებული, რომ მან „ახალი თვალით“ შეგვახედოს ძველსა და უკვე კონსტრუირებულზე, ახალი განწყობის არტიკულაციისკენ გვიბიძგოს. ჩვენ ამას ვაწყდებით ფილმებში „მეოცნებე მდინარეები“[7],  „ილუზიები“[8], წიგნებში, როგორიცაა „დედას დღე“[9]. კვლავ იმ სივრცესა და ადგილზე ვფიქრობ, სადაც მოვისმინე შეგონება: „ჩვენი ბრძოლა მეხსიერების ბრძოლაცაა დავიწყების წინააღმდეგ“; მეხსიერების პოლიტიზაცია ერთმანეთისგან განასხვავებს ნოსტალგიას - სურვილს, რაღაც იყოს ისე, როგორც ადრე, ამ უსარგებლო აქტს, და გახსენებას, რომელიც ილუმინაციას, აწმყოს გარდაქმნას ემსახურება.

გახსენება ჩემთვის თვითკრიტიკის პროცესისთვის საჭირო ნაწილია, სადაც გზადაგზა მიწევს შევჩერდე, რათა გადავხედო ჩემს არჩევანებს, ჩემს ადგილს, რათა აღვიდგინო ჩემი მოგზაურობა სამხრეთული, შავკანიანების პატარა ქალაქიდან, ფოლკლორული ტრადიციებიდან, ეკლესიის გამოცდილებიდან, ქალაქებისკენ, უნივერსიტეტისკენ, ისეთი სამეზობლოებისკენ, რომლებიც არ არიან რასობრივად სეგრეგირებული, ისეთი ადგილებისკენ, სადაც პირველად ვუყურებ დამოუკიდებელ კინოს, სადაც ვკითხულობ კრიტიკულ თეორიას, სადაც მე ვწერ თეორიას. ამ მოგზაურობის განმავლობაში, მკაფიოდ მახსოვს ჩემი დადუმების მცდელობები. საჯარო გამოსვლაში მქონია ამბების მოყოლის, მოგონებების გაზიარების შესაძლებლობა. ამ ტექსტში, ისევ, მხოლოდ მინიშნებებს ვიყენებ. ჩემი ახალი წიგნის - „შეპასუხების“[10] - გამხსნელი ესსე აღწერს ჩაგვრის კონტექსტში ჩემს ბრძოლას იმისთვის, რომ კრიტიკული მოაზროვნე, არტისტი და მწერალი გავმხდარიყავი. ვლაპარაკობ დასჯაზე, დედასა და მამაზე, რომლებიც აგრესიულად ცდილობდნენ ჩემს გაჩუმებას, შავკანიანთა საზოგადოებაში არსებულ ცენზურაზე. მე არჩევანი არ მქონია. უნდა მეწვალა და წინააღმდეგობა გამეწია, რათა ჯერ ამ კონტექსტიდან ამოვზრდილიყავი და შემდეგ სხვა ადგილი მეპოვა მოუწამლავი გონებითა და ღია გულით. უკან უნდა დამეტოვებინა სივრცე, რომელსაც სახლს ვეძახი, რათა გადამელახა საზღვრები, თუმცა, უკან მიბრუნებაც მჭირდებოდა. შავკანიანების ეკლესიაში ტრადიცია გვაქვს სიმღერისა, რომელიც ასე ჟღერს: „მთის გაუკვალავი მხრიდან ავდივარ სახლამდე მისასვლელად“. რა თქმა უნდა, თავად „სახლის“ გაგება იცვლება დეკოლონიზაციისა და რადიკალიზაციის გამოცდილებით. ზოგჯერ, სახლი არსადაა. ზოგჯერ, ადამიანი მხოლოდ უკიდეგანო გაუცხოებასა და მიუსაფრობას გრძნობს. შემდეგ, სახლი ხდება მეტი, ვიდრე უბრალოდ ერთი ალაგი. ის სხვადასხვა ადგილია. სახლი ის სივრცეა, რომელშიც მრავალგვარი და მუდმივცვალებადი პერსპექტივების არსებობა შესაძლებელი და წახალისებულია, სადაც ადამიანი რეალობის დანახვის ახალ გზებს, განსხვავებულობის საზღვრებს აღმოაჩენს. ზოგი თვალებში ჩახედავს დანაწევრებას, ფრაგმენტირებას და მიიღებს მას, როგორც ისეთი ახალი სამყაროს წესრიგის შექმნის ნაწილს, რომელიც სრულად წარმოაჩენს, თუ სად ვართ, ვინ შეიძლება გავხდეთ, ისეთი წესრიგისა, რომელიც ჩვენგან დავიწყებას არ მოითხოვს. „ჩვენი ბრძოლა მეხსიერების ბრძოლაცაა დავიწყების წინააღმდეგ“.

სივრცისა და ადგილის გამოცდილება იგივე არაა იმ შავკანიანებისთვის, რომლებიც ყოველთვის პრივილეგირებულები იყვნენ, ან რომელთაც მხოლოდ და მხოლოდ დაბალი კლასის სტატუსიდან პრივილეგიის წერტილამდე მისვლა სურთ, და მათთვის, ვინც ღარიბი ოჯახებიდან მოვდივართ და ვისაც გაუთავებლად გვიწევდა, რომ ჩვენი ესთეტიკისა და კრიტიკული მიმართების ადგილის მოსაპოვებლად, ორივეგან - შავკანიანთა წრეებს შიგნით და გარეთ - რეალურ პოლიტიკურ ბრძოლაში ჩავრთულიყავით. ღარიბ, დაბალი კლასიდან გამოსულ შავკანიანებს, ვისაც უმაღლეს სასწავლებელში ან პრივილეგირებულთა კულტურ გარემოში მოხვედრისას არ გვსურს დავთმოთ ყველა ნიშანწყალი იმისა, თუ ვინ ვიყავით იქამდე, ჩვენი "განსახვავებული" კლასისა და კულტურის ყველა "ნიშანი", ვისაც არ გვინდა, ვითამაშოთ „ეგზოტიკური უცხოს“ როლი, დომინაციის ამ კულტურაშივე უნდა შევქმნათ სივრცეები, რათა გადავრჩეთ, რათა შევინარჩუნოთ ჩვენი სულის მთლიანობა. ჩვენი გამოჩენაც კი რღვევის გამომწვევია. მეტწილად, იმდენადვე “სხვას“ და საფრთხეს წარმოვადგენთ პრივილეგირებული კლასის წარმოშობის შავკანიანებისთვის, რომლებიც არ იაზრებენ ან არ იზიარებენ ჩვენს პერსპექტივას, რამდენადაც  - ცოდნას მოკლებული თეთრკანიანებისთვის. სადაც უნდა წავიდეთ, ყველგან იგრძნობა მცდელობა, გააჩუმონ, შეიწოვონ და მნიშვნელობა დაუკარგონ ჩვენს ხმებს. რა თქმა უნდა, უმეტესად, ჩვენ იქ არც ვართ. ჩვენ ან „ვერ მოვაღწევთ“ ხოლმე იქამდე, ანდა „ვერ დავრჩებით“. იქ, საიდანაც მოვდივართ, სიკვდილის ყველა შესაძლო პოსტ-მოდერნული ფორმით ვიკლავთ თავს: სასოწარკვეთით, ნიჰილიზმში ჩაძირვით, სიღარიბეში გაჭედილობით, ადიქციებით. და მაინც, როდესაც ცოტანი მაინც ვახერხებთ იმ „სხვა“ სივრცეში გაჩერებას, ძალიან იზოლირებულები ვართ, ძალიან მარტოები. აქაც ვკვდებით. ყველა ჩვენგანი, ვინც გადარჩა, „რაღაცას მიაღწია“, ჟინითაა ჩაჭიდებული ჩვენი „შინაურული“ ცხოვრების იმ ასპექტებს, რომლებიც არ გვინდა, დავკარგოთ, როცა პარალელურად, ცოდნასა და გამოცდილებას ვეძებთ, რადიკალური გახსნილობის ახალ სივრცეებს ვიგონებთ. რომ არა ასეთი სივრცეები, ვერ გადავრჩებოდით. ჩვენი გადარჩენა იმაზეა დამოკიდებული, თუ რამდენად შეგვიძლია ალტერნატივების კონცეპტუალიზება, ხშირად - იმპროვიზაციულად. ამ გამოცდილებების ესთეტიკური, კულტურული თეორიზება რადიკალური კულტურული პრაქტიკის დღის წესრიგია.

ჩემთვის რადიკალური გახსნილობის სივრცე პერიფერიაა - ნამდვილი ზღვარი. საკუთარი თავის აქ მონიშვნა რთულია, მაგრამ აუცილებელი. ეს არაა "უსაფრთხო" ადგილი. აქ ყოფნა მუდმივი რისკია. წინააღმდეგობის გასაწევად თანამებრძოლების ერთობაა საჭირო.

IV

ოთხი წლის წინ, შესავალში ნაშრომისათვის „ფემინისტური თეორია: პერიფერიიდან ცენტრისკენ“, პერიფერიულობაზე ეს აზრი გამოვთქვი:

„პერიფერიაში ყოფნა ნიშნავს, იყო მთლიანობის ნაწილი, მაგრამ - მთავარი სხეულის გარეთ. შავკანიანი ამერიკელებისთვის, ვინც პატარა ქალაქ კენტუკიში ვცხოვრობდით, ჩვენი პერიფერიულობის ყოველდღიური დასტური რკინიგზის ლიანდაგები იყო. ამ ლიანდაგებს მიღმა იყო დაგებული გზები, მაღაზიები, რომელშიც ვერ შევდიოდით, რესტორნები, სადაც ვერ ვჭამდით, ხალხი, რომელსაც თვალებში პირდაპირ ვერ შევხედავდით. ამ ლიანდაგებს მიღმა იყო სამყარო, სადაც შეგვეძლო გვემუშავა, ოღონდ მხოლოდ სერვისის მიმწოდებლებად -   შინა მოსამსახურეებად, კარისკაცებად, პროსტიტუტებად. ჩვენ შეგვეძლო იმ სამყაროში შესვლა, მაგრამ არა - იქ ცხოვრება. ჩვენ ყოველთვის პერიფერიაში უნდა დავბრუნებულიყავით, ლიანდაგებს გამოღმა, ქალაქის განაპირას მდგარ ქოხებსა და მიტოვებულ სახლებში.

იყო კანონები, რომლებიც ჩვენს უკან დაბრუნებას აზღვევდა. არდაბრუნება ნიშნავდა სასჯელის რისკს. ჩვენი ყოველდღიურობის ხასიათიდან - ზღვარზე ცხოვრებიდან  გამომდინარე, რეალობის სპეციფიკური ხედვა შევიძინეთ. ორივე მიმართულებით ვიმზირებოდით: გარედან შიგნით და შიგნიდან გარეთ. ყურადღებას მივაპყრობდით როგორც ცენტრის, ისე პერიფერიისკენ. ორივესი გვესმოდა. ასეთი ხედვა კი, სამყაროს მთლიანობას გვახსენებდა - მთავარი სხეულისას, რომელსაც ორივე შეადგენდა: პერიფერიაც და ცენტრიც. ჩვენი გადარჩენა დამოკიდებული იყო საჯაროდ იმის კვლავ და კვლავ გაცნობიერებაზე, რომ პერიფერია და ცენტრი განცალკევებულია, ხოლო არასაჯაროდ - იმის უწყვეტ აღიარებაზე, რომ ჩვენ მთლიანობის აუცილებელი, სასიცოცხლო ნაწილი ვართ.

მთლიანობის ამ განცდამ, ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრების სტრუქტურით ჩვენს ცნობიერებაში შემოსულმა, სამყაროს განსხვავებული აღქმა გაგვიჩინა - ისეთი მზერის შესაძლებლობა, რომელიც ხედავს იმას, რაც ჩვენს მჩაგვრელთა უმრავლესობისთვის უჩინარია; რომელიც გვაძლიერებს, მხარს გვიმაგრებს სიღარიბისა და სასოწარკვეთის წინააღმდეგ ბრძოლაში, აძლიერებს ჩვენი „მე“-ს აღქმასა და ერთმანეთის მიმართ სოლიდარულობას“.

ამ არასრული დებულებების ველში, ვცდილობდი მარგინალურობის იმაზე მეტი მნიშვნელობის სახელდებას, ვიდრე სასოწარკვეთის სამყოფელია; მეტიც, იმის თქმას, რომ პერიფერია რადიკალური შესაძლებლობების, წინააღმდეგობის სივრცეა. სწორედ ეს მარგინალურობაა ის, რასაც მე ცენტრალურ ადგილს მივაკუთვნებ კონტრჰეგემონიული დისკურსის წარმოებაში, რომელიც უბრალო სიტყვები კი არაა, არამედ არსებობის ჩვევების ერთობლიობა, ცხოვრების წესია. მე არ ვსაუბრობდი პერიფერიულობაზე, როგორც დასაკარგ ადგილზე, რომელსაც თმობ ან უარყოფ იმისთვის, რომ ცენტრისკენ გადაინაცვლო, არამედ პერიფერიაზე, როგორც მიკუთვნებულობაზე, რომელშიც ადამიანი ირჩევს დარჩენას, რომელსაც ადამიანი ეჭიდება, თუნდაც იმიტომ, რომ ეს სივრცე ბრძოლისუნარიანობას ზრდის. ის შესაძლებელს ხდის შეიძინო რადიკალური პერსპექტივა, რომლითაც უყურებ და ქმნი, წარმოიდგენ ალტერნატივებს, ახალ სამყაროებს.

ეს არაა მარგინალურობის მითიური აღქმა. ის ცხოვრებისეული გამოცდილებიდან მოდის. მიუხედავად ამისა, მინდა ვისაურო იმაზე, როგორია ბრძოლა პერიფერიულობის შესანარჩუნებლად მაშინ, როდესაც ადამიანი მუშაობს, ქმნის, ცხოვრობს ცენტრში. მე აღარ ვცხოვრობ ლიანდაგებს მიღმა იმ სეგრეგირებულ სამყაროში. იმ სამყაროში სიცოცხლისთვის ცენტრალური მნიშვნელობის წინააღმდეგობის აუცილებლობის გააზრება იყო. როცა ბობ მარლის სიმღერაში ისმის: „ჩვენ უარს ვამბობთ, ვიყოთ ის, რაც თქვენ გინდათ, ჩვენ ვართ ის, რაც ვართ და ამას ვერაფერი შეცვლის“ - შეწინააღმდეგების ეს სივრცე, სადაც ადამიანს შეუძლია უარი უთხრას კოლონიზატორს, უარი უთხრას მიწასთან გამსწორებელს, პერიფერიაში მდებარეობს. და ადამიანს უარის თქმის, ბრძოლის ხმით ალაპარაკების მეტი არაფერი დარჩენია, რადგან სწორედ აქ არსებობს შეწინააღმდეგების ენა. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ენა შეიძლება კოლოზინატორის ენას ემსგავსებოდეს, მას ტრანსფორმაცია აქვს გავლილი, ის უკვე შეუქცევადად შეცვლილია. როდესაც უკან მოვიტოვე პერიფერიის ის კონკრეტული ადგილი, გულში შევინახე რეალობის აღქმის ის გზები, რომლებიც ისევ და ისევ ადასტურებს არა მხოლოდ იმას, რომ წინააღმდეგობა ყველაზე მთავარია, არამედ ისეთი წინააღმდეგობის აუცილებლობას, რომელიც წარსულის არდავიწყებაზეა აგებული, რომელიც თავის თავში მოიაზრებს იმ გაბზარული ენების შეგროვებას, რომლებიც გვაწავლის, როგორ ვისაუბროთ ისე, რომ ჩვენი გონება, ჩვენი არსება კოლონიზებულობისგან გავათავისუფლოთ. ერთხელ, როცა მორიგ ჯერზე დავაპირე თეთრკანიანთა მიერ დომინირებულ უნივერსიტეტში შესვლა, დედამ მითხრა: „შეგიძლია, შეიმეცნო ის, რისი შემოთავაზებაც თეთრკანანებს შეუძლიათ, მაგრამ არ ხარ ვალდებული, ისინი გიყვარდეს“. ახლა, როდესაც უკვე მესმის მისი კულტურული კოდები, ვხვდები, რომ იმას არ მეუბნებოდა, რომ სხვა რასის ადამიანები არ შემეყვარებინა. ის კოლონიალიზმს გულისხმობდა და იმას, თუ რას ნიშნავს კულტურული დომინაციის სივრცეში გასწავლიდნენ ისინი, ვინც დომინაციას ფლობენ. ის იჟინებდა, ვყოფილიყავი იმდენად ძლიერი, რომ ერთმანეთისგან გამემიჯნა გამოსადეგი ცოდნა, რომელიც შემეძლო დომინანტი ჯგუფისგან მიმეღო, და თანამონაწილეობა შემეცნების ისეთ პროცესში, რომელიც ჩემს გაუცხოებას, გამარტოხელებას, და უარესს - ასიმილაციასა და შეზრდას გამოიწვევდა. ის მეუბნებოდა, რომ იმისათვის, რომ ვისწავლო, არაა აუცილებელი, ჩემი თავი გადავცე მათ. რადგან არ ვიყავი ასეთ ინსტიტუციებს შეჩვეული, მან იცოდა, რომ კვლავ და კვლავ აღმოვჩნდებოდი ისეთ “გამოსაცდელ” სიტუაციაში, რომელიც შეეცდებოდა დავერწმუნებინე, რომ სხვების მიერ ჩემი არსებობის აღიარების მოსაპოვებლად, ყველაზე მნიშვნელოვანი სისტემის მუშაობაში თანამონაწილეობა იქნებოდა, რომელიც სანაცვლოდ, თავის მხრივ, წარმატების,  „გადარჩენის“ წინაპირობას მომცემდა. მე ის მახსენებდა წინააღმდეგობის აუცილებლობას და ამასთან, მამხნევებდა, რომ არ დამეკარგა ჩემი რადიკალური მზერა, რომელიც მარგინალურობამ შექმნა და ჩამოაყალიბა.

პერიფერიულობის, როგორც წინააღმდეგობის პოზიციისა და ადგილის გაგება გარდამტეხია ჩაგრული, ექსპლუატირებული, კოლინიზებული ხალხისთვის. თუკი პერიფერიას მხოლოდ ჩვენი ტკივილისა და სასოწარკვეთის შემომსაზღვრავ აღმნიშვნელად აღვიქვამთ, ჩვენი არსებობის საფუძველს დესტრუქციული გზით შეუტევს გარკვეული უიმედობა და სასოწარკვეთილება, ღრმა ნიჰილიზმი. სწორედ იქ, კოლექტიური სასოწარკვეთილების სივრცეში დგება ადამიანის შემოქმედებითობა და წარმოსახვის უნარი რისკის ქვეშ, სადაც ადამიანის გონება შეიძლება სრულად მოიცვას კოლონიზაციამ, სადაც თავისუფლება, რომელსაც ასე ვესწრაფვით, იკარგება. მართლაც, გონება, რომელიც კოლონიალიზმს ეწინააღმდეგება, გამოხატვის თავისუფლებისთვის იბრძვის. ამ ბრძოლის თავდაპირველი ობიექტი, შეიძლება, კოლონიზატორის მაგივრად, სულაც ადამიანის სეგრეგირებული და კოლონიზებული გარემო და ოჯახი იყოს. ასე რომ, მინდა ხაზი გავუსვა იმას, რომ არ ვცდილობ რომანტიკულად წარმოვაჩინო პერიფერიულობის სივრცე, როგორც ადგილი, სადაც ჩაგრული მჩაგვრელისგან განცალკევებით ცხოვრობს თავის „უმწიკვლობაში“. სანაცვლოდ, მინდა ვთქვა, რომ პერიფერიის ეს საზღვრები როგორც ჩაგვრის, ისე წინააღმდეგობის სივრცეებია. და რადგანაც ჩვენ მშვენივრად შეგვიძლია, რეპრესიის ამ ბუნებას სახელი დავარქვათ, ისიც მშვენივრად ვიცით, რომ პერიფერიის საზღვრები მიუსაფრობის ადგილია. ჩვენ უფრო ვდუმვართ მაშინ, როდესაც პერიფერიაზე, როგორც წინააღმდეგობის სივრცეზე ვსაუბრობთ. კიდევ უფრო ხშირად, ჩვენ გვაჩუმებენ, როდესაც პერიფერიას წინააღმდეგობის ადგილს ვუწოდებთ.

გაჩუმებული. უმაღლესი სასწავლებლის წლებში, ხშირად მახსოვს წინააღმდეგობის ხმით მოსაუბრე ჩემი თავი. ვერ ვიტყვი, რომ ჩემს სათქმელს კეთილგანწყობით ხვდებოდნენ. ვერ ვიტყოდი, რომ ჩემი სათქმელი გაგებული იყო ისე, რომ მას შეეცვალა კოლონიზატორსა და კოლონიზირებულს შორის მიმართება. თუმცა, შევამჩნიე, რომ აკადემიკოსები, განსაკუთრებით კი ისინი, ვინც თავიანთ თავს რადიკალურ მოაზროვნეებს, ფემინისტ მოაზროვნეებს უწოდებდნენ, ახლა სრულად მონაწილეობენ „უცხოზე“ დისკურსის შექმნაში. მაშინ, მე ვიყავი „უცხო“, იმ სივრცეში, მათთან ერთად. გარიყულობის სივრცეში, სეგრეგირებული სამყაროების წარსულსა და აწმყოს შორის. ისინი ჩემთან ერთად არ შემოსულან ამ სივრცეში. ისინი მე ცენტრში შემხვდნენ. ისინი მომეგებნენ, როგორც კოლონიზატორები. ვცდილობ, მათგანვე გავიგო მათი წინააღმდეგობის გზა, თუ როგორ მოხდა, რომ კოლონიზატორივით მოქცევის ძალაუფლების ხიბლმა აჯობათ.

ველოდები, როდის გაამხელენ, როდის აღიარებენ. ისინი ამბობენ, რომ მარგინალურობის შესახებ დისკურსი „ჩვენ და ისინი“-ს მიღმა წავიდა. ისინი არ საუბრობენ, როგორ მოხდა ეს ცვლილება. ეს პასუხია ჩემი მარგინალურობის რადიკალური ადგილიდან. ესაა წინაღმდეგობის ადგილი. ესაა სივრცე, რომელსაც ვირჩევ. ველოდები, როდის შეწყვეტენ „უცხოზე“ საუბარს, იმაზე საუბარსაც კი, თუ როგორი მნიშვნელოვანია განსხვავებულობებზე საუბარი. მნიშვნელოვანი მარტო ის კი არაა, რომ ვისაუბროთ, არამედ როგორ და რატომ ვსაუბრობთ. ხშირად, ეს საუბრები „უცხო“-ს შესახებ, ნიღაბია, მჩაგვრელი საუბარია, რომელიც იმ ცარიელ ადგილებს მიჩქმალავს, რომელიც ჩვენი სიტყვების ადგილი იქნებოდა, საუბრის შესაძლებლობა რომ გვქონდეს, სივრცე რომ არ ამოევსოთ, იქ რომ ვყოფილიყავით. ეს „ჩვენ“ ვართ ისინი, ვინც პერიფერიაში ვართ, ვინც ისეთ მარგინალურ სივრცეს მივეკუთვნებით, რომელიც არა დომინაციის, არამედ წინააღმდეგობის ადგილია. შემოდი ამ სივრცეში. “სხვის” შესახებ ეს მეტყველება ხშირად ანადგურებს, შლის. შენი ხმის მოსმენა აუციოლებელი არაა, როცა მე უკეთ შემიძლია შენზე ლაპარაკი, ვიდრე შენ - საკუთარ თავზე. შენი ხმის მოსმენა აუცილებელი არაა. უბრალოდ, მომიყევი შენი ტკივილი. მინდა, შენი ამბავი ვიცოდე. და მერე მე მას ახლებური ფორმით დაგიბრუნებ. ისე მოგიყვები, თითქოს ჩემად იქცა, თითქოს ჩემი საკუთარი ამბავია. შენი გადაწერით, ჩემს თავსაც თავიდან ვწერ. მე ჯერ კიდევ ავტორი ვარ, ავტორიტეტი. მე ჯერ კიდევ კოლონიზატორი ვარ, მთხრობელი, და ჩემი თხრობის ფოკუსში ახლა შენ ხარ. ჩვენ გეგებებით, როგორც განმათავისუფლებლები. ამდენად, ეს „ჩვენ“ ვართ ისინი, ვინც პერიფერიაშია, ვინც იმ მარგინალურ სივრცეში ვცხოვრობთ, რომელიც არა დომინაციის, არამედ წინააღმდეგობის ადგილია. შემოდი ამ სივრცეში. ეს ინტერვენციაა. მე შენთვის ვწერ. მე ვლაპარაკობ მარგინალურობის ადგილიდან, სადაც მე განსხვავებული ვარ, სადაც მე განსხვავებული ხედვა მაქვს. მე ვლაპარაკობ იმაზე, რასაც ვხედავ.

პერიფერიიდან საუბარი. საუბრით წინააღმდეგობა. წიგნს ვშლი. უკანა ყდაზე აწერია: „აღარასოდეს დაბრუნდე ჩრდილში“. წიგნი, რომელიც გვთავაზობს შესაძლებლობას, განმათავისუფლებლებივით ვისაუბროთ. მხოლოდ მათთვის, ვინც საუბრობს და ვინც ჩუმადაა. მხოლოდ მათთვის, ვინც ჩრდილში დგას - კარიბჭის ჩრდილში, სივრცეში, სადაც შავკანიანი ქალების გამოსახულება უხმოდაა წარმოდგენილი, სივრცეში, სადაც ჩვენს სიტყვებს მსახურებისა და მხარდაჭერისთვის გამოიხმობენ, სადაც ჩვენი არყოფნის სივრცეებია. პროტესტის მხოლოდ პატარა ექოები. ჩვენ გადაგვწერეს. ჩვენ ვართ “სხვა”. ჩვენ ვართ პერიფერია. ვინ საუბრობს და ვის ელაპარაკება. რას მივიჩნევთ ჩვენს და ჩვენი ამხანაგების ადგილად.

გაჩუმებულები. ჩვენ ვუფრთხით მათ, ვინც ჩვენზე ლაპარაკობს, თუმცა ჩვენ არ გველაპარაკება და ჩვენთან ერთად არ ლაპარაკობს. ჩვენ ვიცით, როგორია იყო გაჩუმებული. ჩვენ ვიცით, რომ ძალები, რომლებიც გვაჩუმებენ, რომელთაც არ უნდათ ოდესმე ხმა ამოვიღოთ, განსხვავდებიან მათგან, ვინც გვეუბნება, რომ ვისაუბროთ, მოვყვეთ ჩვენს ამბავს. ოღონდ, წინააღმდეგობის ხმით არ ილაპარაკო. მხოლოდ, ილაპარაკე მარგინალური ადგილიდან, რაც სასოწარკვეთის, ჭრილობის, დაუკმაყოფილებელი ლტოლვის სივრცეა. მარტო შენს ტკივილზე ილაპარაკე.

ეს შეჭრაა. შეტყობინება პერიფერიიდან, რომელიც ქმნადობისა და შესაძლებლობის ის სივრცეა, სადაც ჩვენს თავს აღვიდგენთ, სადაც ჩვენი სოლიდარობის ძალით ვაქრობთ ისეთ კატეგორიებს, როგორიცაა კოლონიზებული და კოლონიზატორი. პერიფერია, როგორც წინაღმდეგობის ადგილი. შემოდი ამ სივრცეში. მოდი, აქ შევხვდეთ. შემოდი ამ სივრცეში. ჩვენ გეგებებით, როგორც განმათავისუფლებლები.

VI[11]

სივრცეები შეიძლება იყოს ნამდვილი და გამოგონილი. სივრცეებს შეუძლიათ ამბების მოყოლა და ისტორიების გაშლა. სივრცეები შეიძლება იყოს დარღვეული, მიტაცებული, ან არტისტული და შემეცნებითი პრაქტიკის საშუალებით გარდაქმნილი.

„მიტაცება და სივრცის გამოყენება პოლიტიკური აქტია“- პრატიბჰა პარმა.( Pratibha Parma)

იმ ადგილზე სასაუბროდ, საიდანაც საქმე კეთდება, მე ვირჩევ უკვე პოლიტიზებულ ენას, ძველი კოდებით, ისეთი სიტყვებით, როგორიცაა „ბრძოლა, მარგინალურობა, წინააღმდეგობა“. მე ვირჩევ ამ სიტყვებს იმის მიუხედავად, რომ ვიცი, ისინი აღარაა არც პოპულარული და არც „მოდაში“ - მაინც მათ ვეჭიდები და იმ პოლიტიკურ მემკვიდრეობას, რომელიც ამ სიტყვებს ახლავს და რომელსაც ისინი განამტკიცებენ, მაშინ, როცა ამავდროულად ვცდილობ, შევცვალო, თუ რას გამოთქვამენ ეს სიტყვები, როცა ვცდილობ მივანიჭო მათ განახლებული და განსხვავებული მნიშვნელობა.

VII

ჩემი ადგილი პერიფერიაა. მე ერთმანეთისგან მკვეთრავ ვმიჯნავ მარგინალურობას, რომელიც მოძალადე სტრუქტურების მიერ ძალადობით გენიჭება და მარგინალურობას, რომელსაც ვირჩევთ წინააღმდეგობის ფორმად, როგორც რადიკალური გახსნილობისა და შესაძლებლობების სივრცეს. წინააღმდეგობის ეს სივრცე განუწყვეტლივ იქმნება დაპირისპირების იმ სეგრეგირებულ კულტურაში, რაც დომინაციაზე ჩვენი კრიტიკული პასუხია. ჩვენ ამ სივრცესთან ტანჯვითა და ტკივილით, გასაჭირის გავლით მოვდივართ. ჩვენ ვიცით, რომ ტანჯვაა ის, რაც სიამოვნების, გაოცების, დაკმაყოფილების გრძნობას აჩენს. ჩვენ გარდავიქმნებით ინდივიდუალურად, კოლექტიურად, როგორც კი ვქმნით ისეთ შემოქმედებით სივრცეს, რომელიც ჩვენს სუბიექტურობას ადასტურებს და განამტკიცებს, რომელიც გვთავაზობს ახალ სამყოფელს სამყაროს ჩვენეული აღქმის არტიკულაციისთვის.